Nghề luật sư trong thế giới chuyển động không ngừng (Kỳ 2)

Lễ khai mạc Hội nghị thường niên IBA năm 2025 được tổ chức trang trọng tại Trung tâm Hội nghị Metro (Toronto) với sự tham gia của hơn 5.000 luật sư đến từ các nước trên thế giới, với sự mở đầu là bài phát biểu của ông tộc trưởng người da đỏ Perry Bellegrade, Cựu Chủ tịch Quốc gia của Đại hội các Quốc gia Đầu tiên (Assembly of First Nations) từ 2014-2021. Mặc chiếc áo đặc trưng của tộc người da đỏ, ông cho rằng với 5.000 luật sư đến tham dự Hội nghị lần này là một con số rất ấn tượng với đất nước Canada vẫn còn một lượng người bản địa truyền thống, vẫn sử dụng tiếng và văn hóa địa phương. Canada rất tự hào khi đã có sự công nhận và ý thức cao về tầm quan trọng của những người dân tộc, luôn trân trọng và đưa họ vào trong các buổi lễ long trọng của đất nước.

Kỳ II: Câu chuyện xúc động của bà cựu Thẩm phán Tòa án tối cao Canada tại Lễ khai mạc Hội nghị thường niên IBA năm 2025

Nước chủ nhà đăng cai Hội nghị thường niên của IBA hàng năm thường nhân cơ hội để quảng bá hệ thống tư pháp và đặc biệt là lịch sử truyền thống và bản sắc văn hóa dân tộc. Ngay Hội nghị lần thứ 38 LawAsia tại Hà Nội vừa qua, các luật sư đến từ châu Á - Thái Bình Dương đã hết sức ấn tượng được thưởng thức một chương trình nghệ thuật giàu cảm xúc với những làn điệu dân ca ba miền được chuyển tải đặc sắc với các nhạc cụ truyền thống của Việt Nam.

Nắng chiều trên cao tốc vào trung tâm Toronto.

Nếu dân số Canada tính đến tháng 11/2025 có 41.749.097 người theo số liệu từ Cơ quan Thống kê Canada (Statistics Canada)​, thì tỉnh Ontario là tỉnh đông dân nhất, với hơn 15 triệu người, chiếm gần 38% tổng dân số cả nước. Toronto, thủ phủ của tỉnh, là trung tâm kinh tế và tài chính lớn nhất Canada. Mức tăng trưởng dân số được thúc đẩy chủ yếu nhờ các chính sách nhập cư rộng mở, thu hút hàng trăm nghìn người từ khắp nơi trên thế giới mỗi năm. Canada sở hữu diện tích lớn thứ 2 trên thế giới, rộng tới 9.071.595km2 nhưng lại có mật độ dân số khá thưa thớt, chỉ 04 người trên mỗi kilômét vuông. Phần lớn diện tích của Canada là rừng hoặc vùng hoang dã, chỉ có khoảng 12% diện tích đất được sử dụng cho nông nghiệp hay đô thị hóa. Các khu vực đông dân cư chủ yếu tập trung ở miền Nam, gần biên giới với Hoa Kỳ. Tuổi thọ (cả hai giới tính) ở Canada là 82,7 tuổi, con số này cao hơn tuổi thọ trung bình của dân số thế giới (73 tuổi).

Nhà thờ Thánh Andrew gần Trung tâm Hội nghị thường niên IBA.

Kinh tế Canada là một trong những điểm sáng trên bản đồ kinh tế toàn cầu, nổi bật với sự ổn định, đa dạng và khả năng phục hồi đáng kể, không chỉ là thành viên chủ chốt của nhóm G7 mà còn khẳng định vị thế là một cường quốc về tài nguyên, công nghệ và nông nghiệp. Nền kinh tế Canada được xây dựng trên một nền tảng đa dạng, với nhiều ngành nghề đóng vai trò trụ cột, tạo ra giá trị lớn và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Những ngành này không chỉ đóng góp vào sự thịnh vượng trong nước mà còn nâng cao vị thế cạnh tranh của Canada trên thị trường toàn cầu. Canada và Việt Nam đã có quan hệ hợp tác về kinh tế, thương mại, đầu tư, hướng tới mục tiêu tăng kim ngạch thương mại hai chiều lên gấp 1,5 lần trong vòng 03-05 năm tới trên cơ sở Hiệp định Thương mại tự do ASEAN- Canada (ASEAN-Canada FTA), duy trì các tiêu chuẩn cao của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và định hướng đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Canada Mark Carney thống nhất tại cuộc gặp cấp cao hai nước ngày 26/10/2025.

Lễ khai mạc với sự tham gia của 5.000 luật sư trên thế giới.

Canada là quốc gia quân chủ lập hiến theo mô hình Nhà nước liên bang và có nền dân chủ nghị viện, gồm 10 tỉnh và 3 vùng lãnh thổ, với 02 ngôn ngữ chính thức là tiếng Anh và tiếng Pháp. Nữ hoàng Elizabeth đệ nhị là Nữ Hoàng Canada và là nguyên thủ quốc gia, ủy quyền cho đại diện của mình là Toàn quyền Canada. Thủ tướng và Nội các thực hiện quyền hành pháp, quyền lập pháp Canada nằm ở Quốc hội với Thượng viện bao gồm các Thượng Nghị sĩ được chỉ định và Hạ viện bao gồm các Hạ Nghị sĩ (một người cho mỗi khu vực bỏ phiếu) được bầu cử tự do. Chính phủ liên bang chịu trách nhiệm về các vấn đề của cả nước như quan hệ đối ngoại, giao thương quốc tế, quốc phòng, ngư nghiệp, giao thông vận tải, truyền thông, thuế, hệ thống tiền tệ và ngân hàng, luật hình sự, nhập cư và nhân quyền.

Ngoài bà Beverley McLachlin đảm nhận chức vụ Chánh án Tòa án Tối cao từ năm 2000 đến 2012 khi chúng tôi đến Canada, có 02 phụ nữ là bà Michelle O’Bonsawin, thành viên của bộ tộc Abenaki và bà Rosalie Silberman Abella được bổ nhiệm làm Thẩm phán tại Tòa án Tối cao Canada.

Đoàn công tác VBF có mặt tại Lễ khai mạc.

Lễ khai mạc Hội nghị thường niên IBA năm 2025 được tổ chức trang trọng tại Trung tâm Hội nghị Metro (Toronto) với sự tham gia của hơn 5.000 luật sư đến từ các nước trên thế giới, với sự mở đầu là bài phát biểu của ông tộc trưởng người da đỏ Perry Bellegrade, Cựu Chủ tịch Quốc gia của Đại hội các Quốc gia Đầu tiên (Assembly of First Nations) từ 2014-2021. Mặc chiếc áo đặc trưng của tộc người da đỏ, ông cho rằng với 5.000 luật sư đến tham dự Hội nghị lần này là một con số rất ấn tượng với đất nước Canada vẫn còn một lượng người bản địa truyền thống, vẫn sử dụng tiếng và văn hóa địa phương. Canada rất tự hào khi đã có sự công nhận và ý thức cao về tầm quan trọng của những người dân tộc, luôn trân trọng và đưa họ vào trong các buổi lễ long trọng của đất nước.

Trang phục mang màu sắc văn hóa của Tộc trưởng Perry Bellegrade khi phát biểu tại Lễ khai mạc.

Theo ông, những người thiểu số luôn quan tâm và muốn đóng góp vào các Công ước quốc tế để góp phần giảm bớt sự phân biệt văn hóa, phân biệt chủng tộc và bảo vệ người yếu thế. Những bản án, quyết định của tòa liên quan đến vấn đề người dân tộc cũng đã góp phần trong việc điều chỉnh pháp luật Canada nói riêng và các công ước quốc tế nói chung. Ở góc nhìn của mình, bất luận mọi người thuộc các chủng tộc da trắng, da vàng, da đen, vẫn luôn kết nối với nhau bằng sự thật, tôn trọng lẫn nhau, tình thương yêu, liên kết chặt chẽ thông qua trao đổi, kết nối qua hội nghị này để cùng nhau xây dựng, tiến tới mục tiêu chung là sự bình đẳng, văn minh và tiến bộ, không chỉ ngành luật mà còn trong cuộc sống. Sau phần phát biểu của ông, các đại biểu được thưởng thức một chương trình biểu diễn nghệ thuật mang đặc trưng của người da đỏ.

Chương trình biểu diễn văn hóa dân tộc người da đỏ.

Ông Jaime Carey, Chủ tịch IBA phát biểu chào mừng các đại biểu khắp nơi trên thế giới, phải đã di chuyển rất xa để có mặt ở đây, với số lượng luật sư năm nay nằm trong top 5 số lượng luật sư trong toàn bộ các kỳ IBA. Ông dí dỏm nói, người Canada luôn được nhớ đến là những người rất hay xin lỗi, thậm chí là có những “lời xin lỗi cho lời xin lỗi”, nhưng đấy là bản chất con người Canada, tử tế và luôn tôn trọng người khác.

Câu hỏi chính về mối quan hệ với AI hiện nay là khi AI có thể được áp dụng một cách có trách nhiệm, có đạo đức, bảo vệ những nguyên tắc tối thiểu về bảo toàn chứng cứ, phân tích chứng cứ. Để đạt được điều đó chúng ta phải đấu tranh để tạo ra những ranh giới, kiểm soát trong việc sử dụng AI trong hành nghề luật. AI phải được kiểm soát để có thể là công cụ đắc lực để IBA có thể đạt được mục tiêu là bảo vệ công lý, lẽ phải. Vai trò của các luật sư là làm vững mạnh các cộng đồng IBA, tạo ra môi trường học hỏi lẫn nhau thông qua sự liên kết về sắc tộc, văn hóa để truyền đạt lại về mỗi quốc gia của mình, đưa nguyên tắc pháp quyền được lan tỏa, khắc sâu vào hệ thống pháp luật trên toàn thế giới.

Ông Jaime Carey, Chủ tịch IBA phát biểu tại Lễ khai mạc.

Trọng tâm Lễ Khai mạc là bài phát biểu của bà Rosalie Silberman Abella, sinh năm 1946 tại Trại tị nạn (Displaced Person's Camp) ở Stuttgart (Đức), trong một gia đình Do Thái sống sót sau chiến tranh thế giới lần thứ 2. Bà cùng gia đình di cư đến Canada với tư cách người tị nạn vào năm 1950, theo học tại Đại học Toronto, lấy bằng Cử nhân Nghệ thuật (B.A.) năm 1967 và Cử nhân Luật (LL.B.) năm 1970. Năm 1972, bà được cấp phép hành nghề luật sư và làm luật sư tố tụng dân sự và hình sự, cho đến năm 1976, ở tuổi 29, bà được bổ nhiệm vào Tòa án Gia đình Ontario, trở thành thẩm phán trẻ nhất và là người phụ nữ đầu tiên được bổ nhiệm vào ngành tư pháp Canada khi đang mang thai. Năm 1984, bà chủ trì Ủy ban Hoàng gia về Bình đẳng trong Lao động.

Đến năm 1992, bà là Thẩm phán Tòa án phúc thẩm Ontario và năm 2004, được bổ nhiệm là một trong 09 Thẩm phán Tòa án Tối cao Canada, trở thành người phụ nữ Do Thái đầu tiên và là người tị nạn đầu tiên phục vụ tại Tòa án tối cao nước này. Trong suốt nhiệm kỳ, bà nổi tiếng với các phán quyết tiến bộ về quyền con người, bình đẳng thiểu số và các vấn đề xã hội gây tranh cãi như hôn nhân đồng giới và trợ tử. Sau khi nghỉ hưu vào tháng 7 năm 2021, bà tiếp tục vai trò là học giả thỉnh giảng tại các trường luật danh tiếng như Harvard và Yale.

Một câu chuyện xúc động được bà Rosalie Silberman Abella kể lại…

Câu chuyện xúc động khá dài về hành trình pháp luật và con người của bà Rosalie Silberman Abella, xuất phát từ phiên tòa Nuremberg, một phiên tòa lịch sử nhằm trừng phạt các lãnh đạo cấp cao của Đức Quốc xã sau Thế chiến thứ 2 đã diễn ra từ 80 năm trước. Mọi người luôn tự hỏi về quan điểm và hậu quả pháp lý, sự hiểu biết về luật pháp và sự thấu hiểu về nguyên lý của cuộc sống khi tất cả đang ở giao lộ của những quyết định không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống của người khác mà còn có thể làm xoay chuyển bánh xe của lịch sử. Vượt qua nỗi đau về tinh thần sau cuộc chiến, bà được sinh ra đời giống như một minh chứng cho quyết tâm mạnh mẽ của cha mẹ khi đến Canada, bỏ lại sau lưng cơn ác mộng chiến tranh, mong muốn bà được trở thành luật sư.

Bà cho rằng chúng ta đang ở trong một thế giới đầy biến động, đối diện một tương lai nhiều bất trắc chưa từng thấy trong đời mình, trong đó nhiều người đang lãng quên lòng trắc ẩn của mình và vũ khí hóa các vấn đề trong một thế giới mà lẽ ra chúng ta phải học được những bài học kinh hoàng của Thế chiến 2. Do đó, sự cần thiết phải đặt công lý trở lại vị trí chủ đạo và để làm được điều đó, rất cần đặt lòng trắc ẩn trở lại phục vụ tình yêu, và luật pháp phục vụ nhân loại. Với góc nhìn của một Thẩm phán, bà cho rằng thời điểm hiện tại rất sự lên ngôi của công lý, mà không chỉ là sự thượng tôn của pháp luật, bởi sự thống trị của pháp luật có ích gì nếu không có công lý? Bà quan niệm cần thay thế hận thù toàn cầu bằng hy vọng toàn cầu, nếu không, sẽ không có hy vọng. Công lý là của người dân và vì người dân, các Thẩm phán và Luật sư phải mang nó đến cho họ bằng lòng dũng cảm và sự chính trực.

Các đại biểu tham dự Lễ khai mạc chú ý lắng nghe câu chuyện của bà Rosalie Silberman Abella.

Ở Canada, trước khi bổ nhiệm làm Thẩm phán, bà Rosalie Silberman Abella đã trở thành Luật sư năm 1972 từ lời dạy của người cha, rằng trở thành một luật sư là điều cao quý nhất bà có thể làm và thật vinh dự lớn khi được là một phần của một nghề nghiệp thực sự khả thi, cam kết với dân chủ, với quyền lợi và với công lý. Các luật sư có một nghĩa vụ đặc biệt là hứa với con cái chúng ta rằng chúng ta sẽ làm mọi thứ có thể để giữ cho thế giới công bằng hơn so với thế giới mà ông bà chúng ta đã trải qua- một thế giới nơi tất cả trẻ em, bất kể chủng tộc, màu da, tôn giáo hay giới tính, đều có thể thể hiện bản sắc của mình với phẩm giá, trong niềm tự hào và trong hòa bình.

Một chi tiết khá thú vị là khi quyết định trở thành luật sư, bà không có bất kỳ ý niệm nào về ý nghĩa của nó. Vào những năm 50, khi bà lớn lên, có rất ít nữ luật sư. Khi đi dự đám cưới và lễ Bar Mitzvah lúc 04 tuổi, mọi người thường hỏi: "Vậy, cháu muốn làm gì khi lớn lên?". Bà nói: "Cháu muốn làm luật sư". Khi đó họ véo má bà và nói, "cháu thật đáng yêu”, bởi điều họ đang nghĩ và mong muốn nhận được câu trả lời từ bà là đối với phụ nữ Do Thái, ước mơ của họ là kết hôn và sinh con!

Sau khi kể lại câu chuyện đời mình và những phán quyết về giới đồng tính gây tranh cãi, cũng như vào năm 1984, khi bà chủ trì Ủy ban Hoàng gia về Bình đẳng trong Lao động, đưa ra khái niệm đột phá về "công bằng việc làm" (employment equity) tạo tiếng vang lớn, bà kết thúc bài phát biểu của mình rằng, mỗi cuộc đời là một câu chuyện về những ngã rẽ và thực sự thì bạn không bao giờ biết mọi thứ sẽ kết thúc ra sao…

Nguồn: Tiến sĩ, Luật sư PHAN TRUNG HOÀI

Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam